Welbergse bloedsteen keert terug naar plek van oorsprong
STEENBERGEN – Gistermorgen vond aan de Hoogstraat op de Welberg een stukje cultureel erfgoed zijn weg terug naar zijn oorspronkelijke bestemming. Vlak naast het Maria-kapelletje plaatste de gemeente Steenbergen de bloedsteen terug die onlosmakelijk verbonden is met de legende van de beruchte burgemeester Pieter Carel Wijnmalen (1777-1833). De terugplaatsing werd mede mogelijk gemaakt door het echtpaar Riny en Constance van Broekhoven dat vele jaren zorg droeg voor de ‘duivelse steen’.
Het was in een duistere nacht in juni 1833 dat de doodskist met daarin het stoffelijk overschot van burgemeester Pieter Carel Wijnmalen op een lijkkoets werd geladen. Vanaf zijn landgoed Ekelenberg in het Welbergse Oudland zou de burgemeester naar zijn laatste rustplaats bij de protestantse kerk worden vervoerd. ‘Zou’, want bij vertrek ontstak er een vreselijk onweer. Aan het eind van de dreef richting de Hoogstraat (toen nog Zandbaantje) steigerde het paard. De kist gleed van de wagen en viel open op de grond. Het was echter niet het lichaam van de burgemeester dat naar buiten rolde, maar een grote steen. Een steen die volgens de overlevering bloedde wanneer men er een naald in stak.
Kinderloos
Het is een korte weergave van de legende zoals die is opgeschreven door professor Martien J.G. de Jong in het boek ‘De duivel op de lijkwagen’. Over de exacte toedracht en het waarheidsgehalte lopen de meningen uiteen, maar daar is het dan ook een volksgeloof voor. Feit is wel dat Pieter Carel Wijnmalen burgemeester was van Steenbergen, evenals dijkgraaf en notaris en dat de reputatie van de vrijmetselaar ernstig te wensen overliet. Zo zou hij de huurachterstand van boeren op zijn grond hebben opgelost door een nacht ‘gebruik te maken’ van de diensten van hun echtgenotes. Met als resultaat een lange reeks onwettige kinderen die zich van de andere kinderen in de gezinnen onderscheidden door hun “intellectuele en muzikale begaafdheid”.
Pieter Carel en zijn echtgenote Anthonia Martina Anna de Weert bleven overigens kinderloos. De geschiedenis zoals opgetekend door professor De Jong beweert dat de burgemeestersvrouw na de huwelijksnacht geen woord meer met haar echtgenoot sprak en vaak eenzaam door de dreven rond Ekelenberg doolde.
Steen blijft op de Welberg
Anderhalve eeuw lang lag de bloedsteen op zijn oorspronkelijk plek aan het Zandbaantje. De grond was inmiddels in eigendom van de beroemde familie Van Loon van de suikerfabriek. De Welbergse bakker Rein van Broekhoven kende de legende en vroeg de familie of hij de steen kon kopen. Dat kon en voor de prijs van twee slagroomtaarten mocht hij de bloedsteen mee naar huis nemen. Jaren later kwam het stukje erfgoed in handen van zijn neef Riny van Broekhoven die het koesterde in zijn tuin. Toen hij en zijn vrouw Constance vorig jaar de knoop doorhakten om te verhuizen, vonden zij het van belang dat de steen op de Welberg zou blijven. Contacten met de Dorpsraad Welberg en de gemeente Steenbergen werden gelegd. De steen ging mee naar de gemeentewerkplaats, werd door Ad van de Par voorzien van stevige grondankers en was klaar om terug naar plaats van herkomst te gaan.
Versteende verhoudingen
Dit gebeurde gisteren feestelijk onder toeziend oog van het echtpaar Van Broekhoven. Het kreeg uit handen van wethouder Wilma Baartmans en burgemeester Ruud van den Belt twee slagroomtaarten waarmee de koop van weleer, symbolisch nog eens werd overgedaan. De burgervader zag de terugplaatsing van de steen als een wijze les voor zijn ambtsperiode. “Om geen zelfde lot beschoren te zijn, kan ik mij maar beter ver van versteende verhouding houden,” vertelde hij de aanwezigen met een knipoog.
Goddelijk tegenwicht
De steen is te vinden naast de Mariakapel die in 1933 (exact een eeuw na het overlijden van Wijnmalen) door zieneres Janske Gorissen aan de bevolking van Welberg werd geschonken. Volgens Steenbergenaar Ed Kil die bij de ceremonie aanwezig was, is het waarschijnlijk geen toeval dat de kapel daar gebouwd is. “Om een duivelse invloed op te heffen, wordt er vaak een goddelijk tegenwicht geboden. De kans is groot dat de kapel is gebouwd is om de duivelse kracht van de bloedsteen teniet de doen.”
Lege kist?
Later dit jaar worden er bij de steen panelen geplaatst met informatie over de legende van Pieter Carel Wijnmalen en over Jankse Gorissen. Dit gebeurt door de Dorpsraad in samenwerking met de Heemkundekring Steenbergen. Overigens ligt op het kerkhof van de protestantse kerk aan het Kerkplein in Steenbergen het officiële graf van Pieter Carel Wijnmalen. Of de kist die onder die deksteen ligt, al dan niet leeg is, blijft een voorlopig een mysterie.
Wethouder Wilma Baartmans en burgemeester Ruud van den Belt ‘betaalden’ Riny van Broekhoven twee slagroomtaarten voor de bloedsteen. In de vorige eeuw kocht Riny’s neef Rein, de steen voor die symbolische prijs van de familie Van Loon.
De bloedsteen zou het versteende lichaam van burgemeester Pieter Carel Wijnmalen (1777-1833) zijn. Wie een speld in de steen steekt, zou bloed zien opwellen. Volgens ooggetuigen is dit inderdaad regelmatig gebeurd, al was het dan wel zo dat de steker de naald verkeerd om beet had.
Door: Dasja Abresch
