Oorlogsslachtoffer Cornelis de Jong leert Welbergse jeugd belangrijke les
WELBERG – “Weten jullie van wie dit de opa is?,” vraagt Angelo Somers, voorzitter van de Werkgroep Bevrijdingsmonument Welberg. Vragend kijken de leerlingen van groep 7 en 8 van basisschool Pius X op de Welberg naar de foto op het digibord. Een onbekende jonge man staart in zwart-wit terug. Onder de foto prijkt een naam: Cornelis de Jong. Ineens valt het kwartje bij een van de leerlingen. “Van meneer Angelo!,” klinkt het door de aula.
Drie generaties De Jong bevonden zich vorige week dinsdagmorgen in de aula van de Welbergse basisschool. ‘Meneer’ Angelo de Jong, zijn vader Nis en zijn grootvader Cornelis, al was de laatste dan alleen in digitaal formaat present. Wanneer Cornelis op de dag dat hij op die gevoelige plaat werd vastgelegd, was verteld dat hij 75 jaar later onderdeel zou zijn van een belangrijke les voor de leerlingen van zijn kleinzoon, dan zou hij ongetwijfeld naar zijn voorhoofd gewezen hebben.
Op de vlucht
Een jonge man was Cornelis de Jong toen de foto gemaakt werd en een jonge man zou hij blijven. Slechts drieëndertig jaar stonden op zijn teller toen een granaatscherf een einde aan zijn leven maakte. Het kind dat hem vele jaren later kleinzoon Angelo zou schenken, was nog een vrucht, veilig opgeborgen in de moederschoot.
Het verhaal dat Nis de kinderen vertelde, was dan ook geen eigen herinnering maar werd verteld uit de overlevering van de drie broers die hem voorgingen in het gezin. Samen sloegen zij op de vlucht toen op die koude novemberdag de kogels door het dak van het ouderlijk huis vlogen. Over de Groenedijk naar het huis van Snoeijers dat aan de toenmalige Dwarsdijk, nu de Canadezenweg, lag.
Granaat
Moeder De Jong had het knuistje van een van haar kinderen stevig in de palm van haar hand. Vader hield een tweede kind aan de hand en de derde zoon onder de arm. Vijftig meter voor het gezin haar reisdoel bereikten barstte het gevecht in alle hevigheid los. De slootkant bood veiligheid, althans voor wie het hoofd laag hield. Maar dat deed Cornelis helaas niet. “Waar komt al dat bloed toch vandaan?”, vroeg zijn echtgenote zich op zeker moment af. Ze keek om en zag haar man onthoofd naast haar liggen, het ongedeerde kind nog onder zijn arm. Vermoedelijk heeft Cornelis gekeken of de kust veilig was, precies op het moment dat een granaat nabij ontplofte en de toegewijd huisvader dodelijk trof.
Altijd verdriet
Het verhaal eindigt echter niet met de gruwelijke dood van Cornelis de Jong. In zekere zin begint het daar pas. Zijn echtgenote bleef achter met de zorg voor drie jonge kinderen en niet veel later ook nog een zuigeling. Tijdens de bevrijding van de Welberg op 4 november 1944 was er geen feestvreugde maar rouw in huize De Jong. Gevolgd door jaren van armoede.
“Mijn moeder had altijd verdriet maar ik prijs haar dat zij steeds de kracht vond om haar kinderen alleen groot moest brengen. Vier mannen waarvan de jongste nog geboren moest worden. Het is met ons allemaal goed gekomen,” vertelde Nis zijn jeugdige publiek. “Van het oorlogsbureau kregen we na de oorlog 30 gulden per maand. Daar moesten we met vijf personen van leven. Vlees hadden we nooit, nog geen flintertje. Kolen om ons warm te stoken hadden we wel. Dankzij de kolenboer. ‘Het komt wel goed als jullie Toon gaat werken’, zei hij altijd. Op z’n veertiende is Toon gaan werken net zoals wij daarna allemaal jong zijn gaan werken.”
Nis heeft ervoor gezorgd dat zijn eigen kinderen alle kansen kregen die voor hem niet binnen bereik lagen. “En daarom heeft jullie meneer Angelo nou zo’n mooi beroep. Ik kon wel geld verdienen om hem te laten leren. Daar ben ik heel blij om.”
Foto op de kast
Meneer Angelo zelf heeft de gevolgen van de oorlog ook gevoeld. “Ik hoor jullie wel eens zeggen dat jullie naar opa gaan. Ik had geen opa. Alleen een foto op de kast. Een foto van een man die gestorven is toen hij 33 was. Ik realiseerde met dat ik nu al vier jaar ouder ben dan hij geworden is. Toch denk ik nog een heel leven voor me te hebben.”
Angelo is dankbaar voor het feit dat hij zijn vader altijd dicht bij zich heeft gehad. “Ik heb altijd heel erg op mijn vader kunnen bouwen. Misschien soms zelfs wel eens iets té. Alsof hij alles aan zijn kinderen wilde geven wat hij zelf zo gemist heeft.”
Spelen in vrijheid
Angelo Somers voorzitter van de Werkgroep Bevrijdingsmonument Welberg drukte de kinderen op het hart “goed te luisteren naar de verhalen van mensen zoals Nis de Jong.” ”Wat mensen toen hier meemaakten is wat mensen elders in de wereld nu meemaken. Gelukkig is de oorlog op dit moment voor ons verder weg. Juist nu is het echter belangrijk om na te denken over hoe het zover heeft kunnen komen en wat de gevolgen zijn.”
Ook directeur Defrie Tempelaars was diep onder de indruk van het verhaal dat in de aula van zijn school werd verteld. “Terwijl voor mij die vreselijke geschiedenis werd verteld, hoorde ik achter mij de kinderen van nu in vrijheid spelen en lachen op het schoolplein. Dat is dan toch weer mooi.”
Foto: Bijna 73 jaar na het overlijden van Cornelis de Jong (midden) is hij alsnog vereeuwigd met zijn zoon Nis (links) en kleinzoon Angelo (rechts).
Door Dasja Abresch
