Afbeelding
maandag 20 mei 2019, 17:00

Lezingencyclus Heemkundekring van start: Professor Han Leune gaf les aan Stadsherauten

STEENBERGEN – Interessant, leerzaam maar in zekere zin ook ontnuchterend was de lezing die professor Han Leune afgelopen woensdagavond gaf in de Lourdeskapel van de Gummaruskerk in Steenbergen. Hij vertelde zijn publiek dat de benaming West-Brabantse Waterlinie historisch incorrect is, de Zuiderwaterlinie een mythe en de restauratie van het Fort Henricus niet helemaal je-van-het is uitgevoerd. Toch sprak de emeritus hoogleraar zich positief uit over het ontwaken van de interesse voor de historie van Steenbergen. Nu nog volhouden en doorzetten, was de onderliggende boodschap die hij het publiek meegaf.

De lezing van de geboren Steenbergse professor was de eerste in een cyclus van vijf. Bedoeld ter ‘opleiding’ van de Stadsherauten die binnenkort bezoekers door de stad gaan leiden, maar daarnaast toegankelijk voor ieder ander met interesse voor historie.

Historisch incorrect

Met het oog op de opening van het gerestaureerde Fort Henricus op 8 juni aanstaande richtte Han Leune zijn gastcollege met name op de geschiedenis van Steenbergen als militair bolwerk. Een historie die al zo oud is als de stad, wat mede te danken is aan het feit dat Steenbergen toebehoorde aan het huis van Nassau. Ook de ligging maakte dat de vesting een belangrijk punt van defensie was voor de gewesten Holland, Zeeland en Brabant. Met name ook als onderdeel van de waterlinie tussen Steenbergen en Bergen op Zoom, volgens Leune onterecht de West-Brabantse Waterlinie genoemd. “West-Brabant is natuurlijk een stuk groter dan dit gebied, dus die naam is historisch incorrect.”
Wat wel waar is, is dat deze korte linie het oudste deel van de Zuiderwaterlinie is. Die Zuiderwaterlinie heeft volgens Leune echter nooit bestaan. “Volgens het ontwerp had er een aangesloten verdedigingslijn van Grave tot Willemstad moeten lopen. In werkelijkheid is de linie op vele plaatsen echter nooit aangelegd en dus feitelijk een mythe.”

Geen geld in kas

Daar staat tegenover dat de benaming Steenbergen aan Zee, die met name bij de autochtone Steenbergenaren nogal eens bespot wordt, wel degelijk op waarheid is gestoeld. “In 1375 was de vesting Steenbergen nog aan drie kanten omgeven door zee, waardoor alleen aan de zuidkant (de huidige Molenweg) een aarden wal ter verdediging nodig was.”
Een aarden wal die evenals de latere stenen ommuringen, bastions, lunetten en toegangspoorten allemaal onder de slopershamer verdwenen zijn. In 1827 is de afbraak van de stad ingezet en werden stenen, hout en alle andere bouwmaterialen geveild. Het stadsbestuur kon niet anders dan toekijken. “Steenbergen had simpelweg geen geld in kas om het te betalen,” lichtte Leune toe.

Hartzeer

Anno 2019 zijn de kansen gekeerd en wordt bekeken op welke wijze het militair erfgoed een plaats kan krijgen in het hedendaagse leven. De restauratie van Fort Henricus, eigendom van Natuurmonumenten, is daar een voorbeeld van. Volgens Leune’s spijt is het werk echter niet op alle fronten even geslaagd. “De buitengracht was veel breder en dieper dan nu het geval is, de buitenwal is bij de restauratie helemaal niet teruggekeerd en ook de toegangsbrug en -poort zijn vele malen smaller dan in 1626 het geval was. Dat doet zeer in het hart van een historicus.”

Kilometers lang archief

Het hart van Leune is echter vooral gevuld  met een nimmer aflatend streven om het verleden te laten herleven. Op zijn website www.hanleune.nl prijkt dan ook een indrukwekkende lijst met publicaties van zijn hand over de meest uiteenlopende onderwerpen. Een onuitputtelijke bron van informatie voor iedereen, maar met name voor de Steenbergse Stadsherauten die straks het woord moeten verkondigen. Gelukkig voor hen blijft Leune actief als altijd. “Er is nog slechts een fractie van het kilometerslange archief van Steenbergen onderzocht,” aldus de hoogleraar die de ochtend voor de lezing nog vijf uurtjes studerend doorbracht in het archief van Bergen op Zoom.

Heraldiek van Steenbergen

Zoals vermeld is de lezing van Leune de eerste in een cyclus van vijf. De eerstvolgende is op woensdag 19 juni om 19.30 uur wanneer plaatsgenoot Jan Peeters de heraldiek van Steenbergen behandelt. Ook dan is de Lourdeskapel van de Gummarus plaats van handeling. De toegang is gratis.
In de Lourdeskapel van de Gummaruskerk gaf professor Han Leune tekst en uitleg over Steenbergen als militair bolwerk. Hij trof er een aandacht publiek.

Door: Dasja Abresch

Afbeelding

Uit de Steenbergse Courant