Frans van Eekelen liet Tachtigjarige Oorlog herleven
STEENBERGEN – Het was afgelopen woensdagavond even schakelen voor het publiek in de Lourdeskapel in de Steenbergse Gummaruskerk. Terwijl heel de gemeente al maanden in de ban is van de herdenkingen rond de Tweede Wereldoorlog, hield historicus drs. Frans van Eekelen er een lezing over een heel andere oorlog: de Tachtigjarige. Een lange periode van voortdurende oorlogsdreiging, steeds wisselende bezetters en aanhoudende rampspoed voor de burgers van de stad.
Frans van Eekelen is een geboren en getogen Steenbergenaar die zich na zijn huwelijk in Rotterdam vestigde. De liefde voor zijn woonplaats werd er echter niet minder door. Nadat hij op latere leeftijd de universitaire studie Vaderlandse Geschiedenis voltooide, schreef hij onder meer het boek ‘De vloek van de zeemeerminnen’ waarin hij de geschiedenis van de stad Steenbergen tot leven brengt.
Even aanpoten
De lezing van gisteravond maakte deel uit van de lezingencyclus die heemkundekring De Steenen Kamer organiseert ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum. De bijeenkomsten zijn bedoeld om de kennis van de Stadsherauten (de stadsgidsen) bij te spijkeren, maar ook andere belangstellenden zijn er van harte welkom. Het resulteerde woensdag in een kapel vol belangstellenden die waar voor hun 5 euro entree kregen.
De lezing van Van Eekelen bestreek namelijk niet alleen de Tachtigjarige Oorlog. In een tijdsbestek van dik twee uur kwamen de eerste drie eeuwen uit de geschiedenis van de stad Steenbergen aan de beurt. Dat was even aanpoten voor de aanwezigen, maar dankzij de aangename en heldere manier van presenteren door de doctorandus verveelde het geen minuut.
Heldenroem?
Bij het begin van de Opstand in 1568 had Steenbergen eeuwen van grote voorspoed, maar ook van verval en armoede gekend. De daaropvolgende tachtig jaar oorlog zouden de Brabantse gewesten die als buffer voor Holland dienden, geen goed doen. In 1572 meldden de Watergeuzen zich met een vloot van 400 schepen bij de Steenbergse Waterpoort. Zij plunderden er de kerk en de huizen van de gegoede burgerij en namen schout Willem de Roovere, rentmeester Nicolaas Peck en de rijke dame Emerantia van Bruheze (allen vereeuwigd in Steenbergse straatnamen) gevangen om ze na betaling van losgeld en een schip vol tarwe in vrijheid te stellen. “Het zijn voorvallen die toch wel een zwarte rand rond de vermaarde heldenroem van de Watergeuzen plaatsen,” aldus Van Eekelen.
“Arm en bedorven stadje”
In de decennia die volgden bleef de stad strijdtoneel dankzij haar strategische ligging als zuidelijke toegang tot de Hollandse gewesten. Vele malen wisselde het bestuur van de stad van Spaans naar Staats. Beiden brachten de gewone burger van de stad weinig goeds. Het blijkt wel uit een brief die het bestuur in 1580 aan de Prins van Oranje stuurde, met daarin een noodkreet om hulp. “Wij zijn een arm en bedorven stadje geworden,” luidde het dramatisch betoog.
Verklede soldaten
In 1582 kwam Steenbergen weer in Spaanse handen. Volgens de geschiedschrijvers gebruikten de soldaten hiervoor een list die vergeleken kan worden met een knullige variant op het paard van Troje. “Er zouden zich 500 als boer verklede Spaanse soldaten bij de stadspoort hebben gemeld. Omdat de wachters er vanuit gingen dat het inderdaad boeren waren, lieten zij ze binnen. Als dat verhaal waar is, eet ik mijn pet op,” aldus Van Eekelen. Enkele maanden later hadden de Staatsen overigens het bewind over de stad weer terug.
Gespaard
Na het 12-jarig bestand laaide de oorlog weer op en werd Steenbergen wederom speelbal tussen legermachten. Rond 1620, groeide het besef dat de verdediging van Steenbergen veel beter moest. De vesting werd versterkt, en aan de monding van de Vliet werd het Fort Henricus gebouwd. Het werkte, want na de voltooiing bleef Steenbergen gespaard van nieuwe bezettingen.
Bloei
In 1648 werd de Vrede van Munster getekend en kwam er een einde aan de Tachtigjarige Oorlog Langzaamaan krabbelde Steenbergen op uit het dal. Het katholieke geloof mocht weer openlijk belijd worden en dankzij de landbouwindustrie hervond Steenbergen haar bloei.
Groot wijf van Steenbergen
Gedurende de lezing maakte Van Eekelen diverse uitstapjes naar interessante wetenswaardigheden zoals de geschiedenis van Sint Ontcommer (het Groot wijf van Steenbergen genaamd) en het bijzondere verhaal van de Mussenkoning die volgens de historicus een standbeeld in de stad verdient.
Van Eekelen besloot zijn lezing met het uitspreken van de hoop dat Steenbergen probeert te bewaren wat er nog is. “Geef uitleg bij straatnamen, maak vestingwallen en watergangen weer zichtbaar en stel de vondsten die er zijn tentoon. Blijf vooral ook de verhalen vertellen want Steenbergen is een stad met geschiedenis.”
Binnenkort verschijnt er een nieuw boek van de hand van Van Eekelen dat handelt over het verzet in Steenbergen gedurende de Tweede Wereldoorlog.
Foto: Tientallen belangstellenden woonden de lezing van drs. Frans van Eekelen over de Tachtigjarige Oorlog in de stad Steenbergen bij.
Tekst en foto: Dasja Abresch ©Steenbergse Courant / KijkopSteenbergen.nl
